پایه های آوایی همسان دولختی درس 11 کتاب علوم و فنون ادبی یازدهم
در این جلسه به درس 11 کتاب علوم و فنون ادبی یازدهم با موضوع پایه های آوایی همسان دو لَختی پرداخته می شود. پایه های آوایی همسان دولختی در واقع از تکرار دو رکن غیر همسان تشکیل شده. مانند: (فَعلاتُ فاعلاتن فعلاتُ فاعلاتن) یا (مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن) که با این مباحث در گذشته نیز آشنا شده اید.
حال به بررسی تست های پایه های آوایی همسان دولختی می پردازیم
تست اول) وزن کدام گزینه «مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن» است؟
- تا رشتـه میثـاقم با موی تو محکـم شد / کارم همه بر مویی بر بسته و درهم شد
- ای دل تو را نگفتم از عاشقی حذر کن / بگذار نیکوان را وز مهرشان گذر کن
- دیدم به خواب خوش که به دستم پیاله بود / تعبیر رفت و کار به دولت حواله بود
- گو خلق بدانند که من عاشق و مستم / آوازه درست است که من توبه شکستم
پاسخ: گزینه 2 صحیح می باشد. وزن (مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن ) به صورت وزن تقطیعی - -U – U - - - - U – U - - می شود. تقطیع گزینه یک - - - U/ U - - (تا رشته میثاقم) که می شود: مفعول مفاعیلن. پس این مورد وزن سوال نیست. تقطیع گزینه دو - -U- U - - )ای دل تو را نگفتم) که وزنش: مفعول فاعلاتن قسمت دوم مصرع اول از بیت دو - - U – U - - - - U- U - - که وزنش مفعول فاعلاتن می باشد پس پاسخ صحیح گزینه 2 است.
2.وزن کدام گزینه «دوری» است؟
1) بـر سـر آنـم که گر ز دسـت بر آیـد دست به کاری زنـم که غصـه سر آیـد
2) حریف عشق تو بودم چو ماه تو بودی کنون که مـاه تمـامی نظـر دریغ مـدار
3) شاهد عهد شباب آمده بودش به خواب باز به پیرانـه سـر عاشـق و دیوانـه شـد
4) یا رب کجاست محرم رازی که یک زمان دل شرح آن دهد که چه گفت و چه ها شنید
پاسخ: وزن «دوری» باید حداقل دو ویژگی داشته باشد: مکث میانه مصراع و تکرار دو رکن، تناوب دو رکن. مانند: مفتعلن فاعلن، مفتعلن فاعلن. از تناوب درست می شود. وزن گزینه یک و مصراع اول: مفتعلن فاعلاتن مفتعلن فعل. وزنش هم دوری نیست. و هیچ مکثی درشعر ندارد. در گزینه دو مکثی وسط مصراع وجود دارد. ولی وزنش - -/ - U – U/ - - U U/ – U – U (حریف عشق تو بودم، چو ماه نو بودی). که وزنش مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعل می باشد. در گزینه سه نیز مکثی دارد، (شاهد عهد شباب، آمده بودش به خواب) که تقطیعش :- U - - U U - -U - - U U – بر وزن مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن قرار دارد. و مصرع دوم نیز بر همین وزن شد. که وزنش «دوری» می باشد. در گزینه چهار بر وزن مفعول فاعلاتن مفاعیلُ فاعل که وزنش دوری نیست. با عنایت به توضیحات فوق پاسخ صحیح گزینه 3 است.
شما برای فراگیری بهتر مبحث پایه های آوایی همسان دولختی و بررسی تست های بیشتر از این مبحث ویدئوی آموزشی این جلسه را مشاهده کنید.
سوالات متداول
پایه های آوایی همسان دولختی چیست؟
پایه آوایی همسان دولختی زمانی به وجود می آید که دو پایه آوایی متفاوت به ترتیب و پست سرهم به صورت یکی در میان تکرار شوند. در این نوع اشعار هر مصراع از دو پاره همگون تشکیل شده است.
چند وزن با پایه آوایی همسان دولختی نام ببرید؟
برخی از معروفترین وزن ها برای پایه های آوایی همسان دولختی عبارتند از : مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن، فَعلاتُ فاعلاتن فعلاتُ فاعلاتن و مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن
وزن دوری چه ویژگی هایی دارد؟
میانه هر مصراع مکثی آشکار دارد و بین دو رکن تناوب وجود دارد
