آشنایی با انواع استعاره در شعر درس نهم علوم و فنون ادبی یازدهم
در این متن ادامه مباحث و تست های استعاره بیان می گردد. در این جلسه با انواع استعاره و کلمات استعاره ای و استعاره از نوع تشخیص بیشتر آشنا خواهیم شد.
تست اول) در کدام گزینه استعاره از نوع تشخیص نیست؟
- ای ماه من و شـاه ســـپاه همـه خوبـان / خوبان همه شاه اند و تو شاه همـه خوبـان
- سرو از آن پای گرفته است به یک جای مقیم / که اگر با تو رود شرمش از آن ساق آید
- حباب را چو فتد باد نخوت اندر سـر / کــلاه داریـش انـدر سـر شـراب رود
- کنون که در چمن آمد گل از عدم به وجود / بنفشه در قـدم او نهـاد سر بـه سجود
پاسخ: گزینه 1 صحیح می باشد. گزینه یک کلمه «ماه» منظور خود ماه نیست، بلکه منظور شخصی که شبیه ماه هست، مخاطب قرار گرفته، و استعاره مصرّحه می باشد و از نوع تشخیص نیست. در گزینه دو بیان می دارد: کیست که در یک جا قرار گرفته؟ خود درخت «سرو» منظور است و این تشخیص می باشد. گزینه سه «حباب» وقتی باد نخوت در سرش بیفتد، در اینجا تشخیص و استعاره مکنیّه است. در گزینه چهار «بنفشه» در برابر گل سر به سجود نهاده، که تشخیص و استعاره مکنیّه می شود. پس پاسخ صحیح گزینه 1 است.
تست دوم) در کدام گزینه استعاره مکنیّه وجود ندارد؟
- دست در پیری به هم سودن ندارد حاصلی / پیش از این سیلاب می بایست خود را جمع کرد
- شوق عالم گرد در جایی نمی گیرد قرار / ابر هر دم بال در صـحرای دیگـر وا کنـد
- عقل از کار دل سرگشته سر بیرون نبرد / در دل بحر وجود این عقده گرداب ماند
- می شود ملک سلیمان، خانه ای چون چشم مور / گر در دل میزبان بر روی مهمان وا کند
پاسخ: گزینه 1 صحیح می باشد. در گزینه یک استعاره مکنیّه وجود ندارد. و «سیلاب» استعاره مصرّحه از «پیری» است. کلمه «شوق» در گزینه دو (عالم گرد) است، که تشخیص و استعاره مکنیّه می شود. «ابر» که بال داشته باشد، نوعی استعاره مکنیّه گرفته شد. گزینه سه «عقل» تشخیص دارد، و خود «دل» هم تشخیص دارد، و استعاره مکنیّه دارد. در گزینه چهار «در دل» یعنی دل مانند مکانی است که در دارد، و استعاره مکنیّه می شود. با توجه به توضیحات فوق پاسخ صحیح گزینه 1 است.
واژه ماه در همه گزینه ها به جز ...... استعاره مصرحه است
الا ای باد شبگیری بگو آن ماه مجلس را / تو آزادی و خلقی در غم رویت گرفتاران
ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست / منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست
ای که بر ماه از خط مشکین نقاب انداختی / لطف کردی سایه بر آفتاب انداختی
جلوه گاه رخ او دیده من تنها نیست / ماه و خورشید هم این آینه می گردانند
پاسخ : گزینه 4 صحیح است. در گزینه 1 ماه استعاره مصرحه از معشوق است. در گزینه 2 مه باز هم استعاره مصرحه از یار می باشد. ماه در گزینه سوم همه استعاره از صورت یار است که با خط مشکین که همان موهای اوست پوشانده شده است. در گزینه 4 ماه در معنای واقعی خود به کار رفته است.
جهت مشاهده نمونه تست های بیشتر از مبحث استعاره و روش تشخیص انواع آن می توانید ویدئوی آموزشی این درس را ملاحظه کنید.
سوالات متداول
چه زمانی یک استعاره، تشخیص نیز می باشد؟
اگر استعاره از نوع مکنیه و مشبه غیر انسان باشد و وجه شبهی که به آن نسبت می دهیم از ویژگی های انسانی باشد مانند گریه، خنده و ... استعاره از نوع تشخیص است.
در شعر و ادبیات فارسی ماه استعاره مصرحه از چه مفاهیمی است؟
ماه در شعر اگر استعاره واقع شود منظور معشوق و به طور خاص صورت معشوق است.
