آموزش پایه های آوایی و روش های تقطیع درس دوم علوم و فنون ادبی یازدهم
در این ویدئوی آموزشی نخست به چند تست از درس اول علوم و فنون ادبی یازدهم اشاره می کنیم و سپس در بخش اصلی ویدئو با پایه های آوایی و تقطیع هجایی و تقطیع ارکان شعر آشنا خواهیم شد.
نخست چند تست از درس اول علوم و فنون ادبی بررسی می شود:
تست اول) سلمان ساوجی در غزل به کدام یک از شاعران نظر داشته است؟
- حافظ – مولوی
- سعدی – حافظ
- سعدی – مولوی
- مولوی – حافظ
پاسخ: گزینه 3 صحیح می باشد. سلمان ساوجی بسیار به سعدی علاقمند بوده است. و یکی دیگر از شاعران مورد علاقه او که به شیوه وی شعر می سروده مولوی بود. بنابراین گزینه 3 پاسخ صحیح این تست است.
تست دوم) عبارت زیر معرف کیست؟
« در سال 718 هـ ق. به امر ایلخان مغول کشته شد. وی در زمان وزارت و اقتدار خود، مجموعه علمی فرهنگی ربع رشیدی را در تبریز بنا کرده بود.»
- خواجه رشید الدین فضل الله
- علاء الدین عطا ملک جوینی
- عبد القادر بیدل
- حمدالله مستوفی
پاسخ: گزینه 1 صحیح است.یکی از دانشمندان قرن هشتم که ربع رشیدی را بنا نهاد، خواجه رشید الدین فضل الله بود که در گزینه 1 به آن اشاره شد. برای پاسخ دهی به این تست ها نیاز است داوطلب ویژگی های افراد را بشناسد یا حداقل یکی از ویژگی های آنها را از دیگران شاخص و متمایزشان می کند، را بلد باشد و به خاطر بسپارد. به این کار شاخص خوانی می گویند که در پیدا کردن پاسخ تست بسیار کمک می کند.
تست سوم) چه تعداد از آثار زیر نثر است؟
«مرصاد العباد، طبقات ناصری، عشاق نامه، تاریخ جهانگشا، تاریخ گزیده، مخزن الاسرار»
- یک
- دو
- سه
- چهار
پاسخ: گزینه 4 صحیح است. چهار اثر مرصاد العباد، طبقات ناصری، تاریخ جهانگشا و تاریخ گزیده به نثر هستند. مخزن الاسرار نظامی و عشاق نامه به صورت شعر سروده شده اند. توجه داشته باشید که فرق نوشته های نظم و نثر را با نام آثار به خاطر بسپارید.
در ادامه این ویدئو به مبحث مهم پایه های آوایی می پردازیم. پایه های آوایی در درس دوم علوم و فنون ادبی پایه یازدهم تدریس می شود. تست های زیادی از این مبحث در کنکور مطرح خواهد پس بهتر است پایه های آوایی و انواع روش های تقطیع شعر را به خوبی فرا بگیرید:
تست چهارم) تقطیع هجایی و ارکان مصراع زیر کدام است؟
به دنبال محمل چنان زار بگریم
که از ناله ام ناقه در گل نشیند
- U---/U---/U--
- U--/U--/U--/U-
- U--/U--/U--/U--
- U--U/U--U/U--
پاسخ : گزینه 3 صحیح است. این تست ها را می توان به دو صورت پاسخ داد. نخست می توان با تقطیع و شکل های هجایی آن را بررسی کرد و به پاسخ درست رسید. از طرف دیگر اگر وزن ها را بدانیم گزینه ها را بررسی کرد و از روی وزن به جواب خواهیم رسید. وزن بیت بالا فعولن فعولن فعولن فعولن می باشد که در گزینه 3 به درستی آورده شده است.
تست پنجم) پایه های آوایی کدام گزینه به شکل زیر است؟
(-U--/-U--/-U--/-U-)
- خیز تا از در میخانه گشادی طلبیم/ به ره دوست نشینیم و مرادی طلبیم
- یا رب آن نوگل خندان که سپردی به منش/ می سپارم به تو از ترس حسود چمنش
- گفته بودی کی بمیری پیش من تعجیل چیست/ خوش تقاضا می کنی پیش تقاضا میرمت
- صلاح از ما چه می جویی که مستان را صلا گفتیم/ به دور نرگس مستت سلامت را دعا گفتیم
پاسخ : گزینه 3 صحیح است. می توان از روش تقطیع جواب را به دست آورد. ضمنا اگر وزن ها را نیز بشناسیم متوجه خواهیم شد که وزن گزینه 3 مطابق با پایه آوایی ارائه شده به صورت فاعلاتٌ فاعلاتٌ فاعلاتٌ فاعلٌ می باشد.
تست ششم) پایه های آوایی مصراع "ندارد درد ما درمان دریغا" با کدام گزینه برابر است؟
- چه رفتن ز پیمان چه گشتن ز دین
- ندانم جز این عیب مر خویش را
- رهی بس دور می بینم در این ره
- اگر بر جای من غیری گزیند دوست حاکم اوست
پاسخ : گزینه صحیح می باشد. ابتدا پایه های آوایی مصراع سوال را به دست آورده و سپس با پایه های آوایی گزینه ها مطابقت می دهیم. گزینه 3 پایه های آوایی یکسانی با پایه های آوایی نمونه دارد. وزن عروضی این مصراع نیز مفاعیلن مفاعیلن فعولن می باشد.
برای آشنایی بیشتر با نکات مهم پایه های آوایی در درس دوم علوم و فنون ادبی می توانید ویدئوی آموزشی این جلسه را مشاهده نمایید.
سوالات متداول
تقطیع هجایی در علوم و فنون ادبی چیست؟
تقطیع هجایی اشاره به تقسیم کردن یا قطعه قطعه کردن یک شعر به هجای کوتاه و کشیده. هجای کوتاه با U و هجای بلند با – نمایش داده می شود.
تقطیع ارکان در علوم و فنون ادبی چه نوع تقطیعی است؟
از ترکیب هر چند هجای پشت سر هم یک رکن به دست می آید. اغلب ارکان از سه یا چهار هجا ایجاد شده اند. کوچک ترین و تنها رکن یک هجایی فع می باشد.
وزن عروضی در شعر چگونه به وجود می آید؟
از ترکیب هجا با یکدیگر، رکن به وجود می آید و از ترکیب ارکان وزن عروضی شعر به دست می آید. وزن های عروضی دارای آهنگ های دلنشینی هستند.
