اهمیت خلاصه نویسی در کنکور :: رفتارهای مناسب و تکمیلی مطالعاتی

اهمیت خلاصه نویسی در کنکور :: رفتارهای مناسب و تکمیلی مطالعاتی

یکی از مهمترین رفتارهای تکمیلی در مطالعۀ صحیح «خلاصه نویسی» است. خلاصه نویسی یعنی «نوشتن عبارت ها، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن به طوری که با نگاه کردن و خواندن خلاصه ها همۀ مطالب خوانده شده یادآوری شود.» بر این اساس درصورتی که خلاصه نویسی با روش صحیح انجام شود، تأثیر بسیار مهمی در یادگیری ویادآوری مطالب درسی خواهد داشت.

برداشت نادرست: بسیاری از دانش آموزان با این استدلال که خلاصه نویسی وقت گیراست از انجام این فعالیت بسیار مهم صرف نظر می کنند. در صورتی که اگر خلاصه نویسی به روش صحیح انجام شود نه تنها باعث اتلاف وقت نمی شود بلکه استفادۀ بیشتر و بهتری از وقت نیز خواهد شد. عده ای از داوطلبان آزمون سراسری با استفاده از این روش «برخی» دروس خود را بیش از 20 بار مرور کرده اند!

تست

برخی فواید خلاصه‏ نویسی:

1. عمق بخشی یادگیری؛ در هنگام مطالعه و دقیق‏ خوانی از اصول که به ‏شمار می ‏آید و در یادگیری مؤثر است.
2. مرورهای چندین باره؛ به‏ خاطر حجم کم خلاصه‏ ها، زمان مرور کمتر می‌شود.
3. همۀ نکات مهم در یک‏جا؛ خلاصه ‏نویسی این امکان را فراهم می‏کند که تمام مطالب و مباحث مرتبط با یک موضوع را که در کتاب درسی، جزوه، کتاب کمک آموزشی و هر منبع دیگری پراکنده هستند در یک‏جا جمع ‏آوری کنید و از پراکنده‏ خوانی جلوگیری نمایید.
4. افزایش سرعت مطالعه: خلاصه‏ ها مثل متن اصلی مطالب درسی، دارای نوشته‏ های زاید و ایده‏ های فرعی نیستند. یادتان باشد که تعاریف و نوشته‏های فرعی برای شروع یادگیری ضروری است، اما در هنگام مرور و جمع‏ بندی سبب اتلاف وقت می‏شوند.
5. بهترین منبع مطالعاتی: برای شب‏ها و روزهای قبل از آزمون‏ها به ‏ویژه آزمون‏های آزمایشی و آزمون سراسری خلاصه‏ ها به دلیل حجم کم و سرعت مرور، بهترین منابع مطالعاتی هستند.
6. مکمل‏های یادگیری: از خلاصه‏ ها می‏توان برای تکمیل یادگیری مفهومی، عمقی و پاسخ‏گویی راحت‏ تر به تست‏های ترکیبی سود جست زیرا به‏ خاطر برخورداری از حجم کم، امکان مقایسۀ تطبیقی و دقیق‏تر مطالب درسی مختلف را با هم، فراهم می‏کنند.
7. منابع متناسب با وقت کم: شب آزمون که معمولاً فرصت کم و ناکافی است با مرور خلاصه ‏ها می‏توان به حداکثر آمادگی رسید. البته مشروط به آنکه داوطلب قبلاً تمامی مراحل مطالعاتی را کامل کرده باشد.
8. انگیزه‏ بخش مطالعه؛ شاید حجم بالای مطالب درسی، موجب ترس داوطلب و نتیجتاً عدم مطالعۀ آن‏ها شود. خلاصه ‏ها می‏توانند کمک کنند تا این ترس مبدّل به شوق و انگیزه شود.
9. جلوگیری از فراموشی: خلاصه‏ ها کمک زیادی در به‏ خاطر سپردن مطالب و از یاد نرفتن آن‏ها دارند.
10. ایجاد افزایش تمرکز؛ هنگام خواندن کتاب و مقاله و... درگیر شدن با خلاصه ‏نویسی کمک زیادی به تمرکز فکر خواهد کرد.
11. کاستن از حجم منابع؛ خلاصه ‏نویسی‏ ها به‏ خاطرسپاری مطالب را ساده ‏تر می‏کنند و سبب می‏شوند تا در زمان یادآوری با حجم کمتری از مطالب مواجه باشیم. ضمن آنکه همراه داشتن آن‏ها به‌دلیل کم بودن حجم‏شان راحت‏تر خواهد بود.
12. خوانایی و آسان‏ خوانی؛ مهم‏ترین دلیل برای خلاصه نویسی یک متن، افزایش خوانایی و آسان‏خوانی است. با افزایش طول جمله برحسب کلمه، و طول کلمه برحسب حرف، خواندن دشوار می‏شود. خلاصه‏ ها می‏توانند این طولانی بودن را کاهش دهند.
13. انتقال فوری پیام و مفهوم اصلی متن؛ با خلاصه‏ نویسی، داوطلب به دریافت سریع‏تر مفاهیم اصلی دست پیدا می‏کند. این دستیابی سریع برای داوطلبان آزمون سراسری که وقت و زمان برای‏شان حیاتی است، بسیار مهم است.
14. ارتقای کیفیت مطالعه؛ خلاصه‏ نویسی، به درک و فهم مطالب خواندنی متن کمک می‏کند و نقش مهمی در مطالعه دارد.

خلاصه کردن متون از یک‏سو کمک می‏کند تا ویژگی‏های مشخص هر متن و مفاهیم کلی آن بهتر درک شود و از سوی دیگر سبب می‏شود تا مراحل مرور و جمع ‏بندی سرعت بیشتری پیدا کند و زمان مناسب‏تری در اختیار داوطلبان قرار گیرد

یک پرسش:

شاید بسیاری از کتاب‏ها چیکدۀ درس یا خلاصه‏ نویسی آماده داشته باشند. اما استفاده از آن‏ها مناسب است؟ استفاده از خلاصه‏ نویسی دیگران می‏توان مفید باشد؟

واقعیت این است که در این گونه نوشته‏ ها و خلاصه ‏نویسی‏ ها مطالبی که به ‏نظر نویسنده مهم بوده است و با نظم ذهنی او نوشته می‏شود. ممکن است بسیاری از مطالبی که در آن خلاصه ‏نویسی ‏ها آمده است برای شما بدهی باشد و یا برعکس. بسیاری از مطالب مهمی که به‏نظر نویسنده بدیهی بوده است در خلاصۀ وی نیامده باشد، در حالی که آن مطالب برای شما پراهمیت هستند. پس هرکس باید خود اقدام به تهیۀ خلاصه‏نویسی کند.

برای دروس خواندنی مانند دین و زندگی، زیست‏‏ شناسی، بخش‏هایی از شیمی و یا اغلب درس‏های گروه علوم انسانی باید نکات و تعاریف به‏ صورت کلمات کلیدی در خلاصه‏ نویسی آورده شوند. همچنین می‏توان نکات و دسته ‏بندی‏ها را در کتاب درسی نیز نوشت. برای نوشتن مطالبی مانند لغات و تاریخ ادبیات هم می‏توان از جدول و فیش‏ نویسی استفاده کرد.

برای دروس تمرینی مانند ریاضیات، فیزیک، اقتصاد و حتی منطق، باید تعاریف مهم و روابط را در خلاصه ‏نویسی آورده، یکی از مهم‏ترین نکات در مورد خلاصه‏ نویسی این است که همیشه باید در انتهای هر فصل یا درس نکاتی را که در تست‏ ها با آن‏ها مواجه بوده‏اید را هم بنویسید. 

روش ‏های مختلف خلاصه ‏نویسی:

خلاصه ‏نویسی شامل فنون مختلف یادداشت‏ برداری، حاشیه ‏نویسی، خط‏ کشی زیر جملات، دسته ‏بندی و علامت‏گذاری است. مواردی مثل حاشیه ‏نویسی و خط‏ کشی زیر جملات و دسته‏ بندی، در دروس خواندنی به‌دلیل ماهیتی که دارند، بیشتر کاربرد دارد.

روش خلاصه نویسی: 

گام اول: ابتدا با روش صحیح مطالعه، یک موضوع را به طور دقیق مطالعه نمایید، به طوری که از کل موضوع فهم درستی به دست آید. در این مرحله بایستی با علامت گذاری در متن، تعریف ها، مبانی، چارچوب های اصلی بحث، تقسیم بندی ها، فرمول ها و آنچه را مهم به نظر می آید مشخص کنید.

گام دوم: بایستی با بیان و انشای خودتان متن درس را خلاصه کنید. این کار به دلیل ارتباط بیشتر با مطالب درسی، یادگیری را عمیق تر و پایدارتر می کند. به بیان دیگر: «نوشتن نشان می دهد که چقدر افکارتان نامرتب است. وقتی به قلم خود چیزی می نویسید، می توانید آنچه را خوانده اید به خوبی بفهمید و آن ها را مرتب کنید.» برای خلاصه نویسی مراحل زیر را مورد توجه قرار دهید:

1. ابتدا هدف کلی درس را در یک جمله بنویسید.

2. بر اساس هدف های جزئی (تیترها و عنوان ها)، متن کتاب را با بیان و انشای خودتان خلاصه کنید. برای خلاصه نویسی از «کلمات کلیدی» استفاده کنید. منظور از کلمات کلیدی، کلماتی هستند که با یادآوری آن ها یک مفهوم، عبارت یا حتی پاراگراف یادآوری می شود.

3. در برخی مباحث برای خلاصه نویسی از روش «سازماندهی» استفاده کنید. در این روش با توجه به نوع موضوع، ابتدا موضوع اصلی، تقسیم بندی های فرعی و سپس جزئیات به اشکال مختلف نوشته می شود. سازماندهی مطالب باعث جلوگیری از فراموشی می شود. یادتان باشد برای سازماندهی مطالب همیشه از شکل یا رنگ ثابتی استفاده نکنید!

چند توصیه: 

برای خلاصه نویسی هر درس از دفتر مخصوصی استفاده نمایید.

خلاصه نویسی را با صبر و حوصله انجام دهید.

برای تنوع و جذابیت بیشتر از رنگ های مختلف استفاده کنید. (متن یکنواخت نباشد)

از علائم اختصاری استفاده کنید. به جای پرسش حرف «پ» به جای پاسخ حرف «ج»، به جای رابطه علامت «=« به جای تضاد و اختلاف از علامت «≠» و ...

خودتان را محدود به شکل های کتاب نکنید و خلاقانه شکل ها و تصاویر دیگری بکشید.

یادتان باشد که نمی خواهید کتاب داستان را خلاصه کنید بلکه می خواهید کتاب های درسی را خلاصه کنید که ممکن است از هر عبارت آن پرسشی طرح شود!

گام سوم: برای تثبیت یادگیری و مأنوس شدن با متن خلاصه نویسی، در فواصل زمانی مختلف خلاصه ها را مرور کنید. با مرور خلاصه ها در واقع بار دیگر کل مطالب یادآوری می شود.

اهمیت و فواید خلاصه نویسی: 

1- به دلیل اینکه پیش شرط خلاصه نویسی فهم درست موضوع درسی است درک بهتری از مطالب درسی پیدا می شود.

2- نوشتن با بیان و انشای خود باعث تمرکز بیشتر بر روی مطالب درسی می شود.

3- به دلیل به کارگیری حواسِ بیشتر، مطالعه به صورت فعال تر انجام می شود.

4- وقت کمتری برای مرور استفاده می شود و در نتیجه می توان به دفعات بیشتری درس ها را مرور کرد.

5- به دلیل حجم کمتر و وجود کلمات کلیدی انتقال پیام سریع تر انجام می شود.

6- جلوگیری از فراموشی «سرنخ ها» و در نتیجه یادآوری بهتر مطالب آموخته شده.

و سخن آخر: اگر می خواهید در روزهای نزدیک به امتحانات پایانی و به ویژه آزمون سراسری دچار سردرگمی نشوید و با خیال آسوده حجم زیاد منابع آزمون سراسری را مرور کنید بهترین کار این است که در طول سال تحصیلی و با صبر و حوصله از درس های خود خلاصه نویسی کنید. مطمئن باشید که در روزهای نزدیک به امتحان از کار خودتان راضی خواهید بود!

ابزار کار خلاصه نویسی

برای خلاصه ‏نویسی علاوه بر ابزارهای رایجی که هنگام مطالعه نیاز دارید تنها یک ابزار مجزا لازم دارد و آن هم دفترچه یادداشت می‏باشد. از خلاصه ‏نویسی در برگه‏ های پراکنده و بدون صحافی خودداری نمایید چرا که با گذر زمان حجم یادداشت‏ها افزایش خواهد یافت و ترتیب آن‌ها به هم خواهد خورد که یافتن و مرتب نمودن آن‏ها زمان و انرژی زیادی می‏طلبد و کاری خسته ‏کننده است. می‏توانید از یک سررسید قدیمی یا دفترچه یادداشت با اندازه مناسب برای این منظور استفاده کنید.

بعد از انجام مراحل زیر می‏توانید سراغ خلاصه ‏نویسی بروید.

1- مطالعه یا مرور اجمالی، پیش از اقدام به خلاصه کردن

2- مشخص ساختن میزان و درصد خلاصه‏ نویسی

3- مشخص کردن موارد و مطالب اصلی و فرعی، هنگام مطالعه با علامت‏گذاری

4- حذف مطالب غیرعمده و باقی‏گذاشتن نکات اصلی

یادداشت برداری

اصلی‏ ترین نوع خلاصه‏ نویسی یادداشت ‏برداری می‏باشد که عبارت است از برداشت کلیدی‏ ترین مفاهیم هر مطلب و ثبت آن در دفترچه‏ای جداگانه به شیوه‏ای خاص که در مرورهای آتی کارایی داشته باشد.

هر برگه یادداشت برداری شده باید دارای دو ویژگی مهم باشد:

اول اینکه باید خلاصه و کلیدی باشد. یعنی آنچه که یادداشت می‏کنید باید حجمی بسیار کمتر از آنچه که در متن اصلی موجود است داشته باشد.

دومین ویژگی یادداشت‏ برداری تداعی‏گر بودن یادداشت‏ ها است یعنی همه آنچه را که پاراگراف و متن قصد انتقال آن را داشت به شما انتقال داده و یادآوری می‏نماید. به بیان ساده یادداشت‏ها باید مفید اما مختصر باشند.

چگونه یادداشت ‏برداری کنیم

بهتر است قبل از یادداشت ‏برداری با دو فن علامت‏گذاری و حاشیه ‏نویسی مطالب مهم را مشخص نمایید. سپس تمام مطالب مشخص‏ شده را بار دیگر مرور کرده و به‏‏ شکل کلیدی در دفتر یادداشت ‏برداری ثابت نمایید. دقت داشته باشید یادداشت ‏برداری شما باید شامل تمام نکات اصلی و کلیدی متن باشد تا شما را بی‏نیاز از مراجعه‏ های بعدی به مطلب بنماید.

بهترین روش

بهترین روش برای یادداشت ‏برداری آن چیزی استک که به نام «درخت حافظه»، «شبکه مغزی»، «طرح سازمانی» و «نقشه ذهنی» می‏نامند. طرح شبکه مغزی یا نقشه ذهنی از ساختاری شبیه شبکه‏ های مغزی برخوردار بوده و در به خاطرسپاری مطالب کمک فراوانی می‏کند. بدیهی است این روش بیشتر برای مطالبی که قابل سازمان‏دهی می‏باشند کاربرد بسیار بالایی دارد. روش کار نیز به این شکل است که « تز اصلی» یعنی همان مهم‏ترین و کلیدی ‏ترین نکته کل متن را به ‏‏شکل افقی در وسط کاغذ نوشته و با شاخه‏ های مختلف «نکات اصلی» را به آن متصل می‏کنیم و هر نکتۀ اصلی می‏تواند خود به چندین نکته فرعی و جزئی متصل گردد.

دروس تفهیمی رشتۀ ریاضی:

 حسابان/ حساب دیفرانسیل/ ریاضیات گسسته/ جبر و احتمال/ هندسه پایه/ هندسه تحلیلی

دروس تفهیمی رشتۀ تجربی:

ریاضیات/ هندسه ۱/ زیست‏شناسی ( ژنتیک)

 دروس تفهیمی مشترک:

 فیزیک ۱/ فیزیک ۲/ فیزیک ۳ / فیزیک ۱ و ۲/ مباحث فرمول‏دار شیمی/ ریاضی ۲/ آمار و مدل‏سازی

 دروس تفهیمی رشتۀ انسانی:

 ریاضی/ منطق و فلسفه/ اقتصاد/ ادبیات تخصصی/ عربی ( قواعد)

این دروس به ‏دلیل ضرایب بالایی که در آزمون سراسری دارند، شما را مجاب می‏کند که در هفته بیش از نیمی از ساعات مطالعاتی خود را به آن‏ها اختصاص دهید. گذشته از این، چون ماهیت این دروس تفهیمی است نیازمند تمرین و تست‏ زنی بسیار زیاد هستند. زیرا در این دروس زمانی مبحث را خوب متوجه خواهید شد که نکته را از دل تست استخراج کرده باشید. اگر در این مباحث فقط به مطالعۀ سطحی بپردازید در زمان آزمون به‏ دلیل حفظی‏ خوانی، قادر به پاسخ‏گویی پرسش‏ها نخواهید بود. برای اینکه بتوانیم این دروس را کیفی‏تر مطالعه کنیم نیازمند جمع‏آوری و ثبت نکات مهم در کلاسور خلاصه‏نویسی و سپس روجوع به آن در زمان‏های خاص مانند روزهای نزدیک به آزمون هستیم.

برخی داوطلبان در شروع کار با کلاسور، خلاصه ‏نویسی این کار به نظرشان عبث و بیهوده می ‏آید و می ‏پرسند، مگر نمی‏توانیم نکات را در داخل کتاب و کنار تست‏‏ها بنویسیم؟!

باید بدانید که به تست‏های دروس تفهیمی لازم است به دفعات متعدد مراجعه کرد و معمولاً مراجعه ‏های بعدی به این منابع تستی به‏دلیل درگیر نبودن ذهن با محتوا و پرسش، در اکثر مواقع پرسشی را که غلظ زده‏اید، باز هم برای ذهن جدید خواهد بود و نیاز به تحلیل و بررسی مجدد دارد. در صورتی که اگر شما اطلاعات و نکات مهم آن تست را در مرحلۀ قبل، در کنار پرسش و در کتاب نوشته باشید با دو اشکال مواجه خواهید بود:

1- چشم دچار حاشیه‏خوانی می‏شود، و تمرکز، تسلط و تحلیل درستی انجام نخواهد شد.

2- در مراجعات بعدی که به‏دنبال منابع تمیز و عاری از هرگونه مطلب اضافی هستید، دست‏تان خالی خواهد بود.           

پس بهتر آنکه برای نکته‏ نویسی و خلاصه‏ برداری دروس تفهیمی از روش اصولی استفاده کنید.

در دروس فرمولی، خلاصه‏ نویسی به دو قسمت کلی تقسیم می‌شود:

اول حین مطالعه و دوم در زمان تست ‏زنی. در زمان مطالعه دروسی مثل ریاضی و فیزیک و یا شیمی می‏توانید فرمول‏ها و یا واکنش‏های مهم و ترکیبی را که اغلب فرّار هستند، بنویسید و استفاده کنید:

1) صورت پرسش را در کلاسور بنویسید و سپس آن نکته را با توجه به منبع اصلی، یعنی جزوۀ دبیر تکمیل نمایید و وارد کنید. یعنی در این روش داوطلبان وقت بیشتری را صرف نکته‏ برداری می‏ کنند و حتی ممکن است خلاصه برداری آن‏ها بیشتر از محتوای سؤال باشد.

2) از روش کدگذاری استفاده کنید و فقط کلید واژه‏ها را مورد استفاده قرار دهید. فرض کنید بعد از چند مرحله تست‏ زنی در درس فیزیک، مبحث حرکت ‏شناسی، به شما ثابت می‌شود که در قسمت «سرعت متوسط و لحظه‏ای در دو بعد» به تسلط کافی نرسیده‏اید، برای اینکه وقت زیاد صرف نکنید و یا در بعضی اوقات حوصلۀ زیادی ندارید! صورت خلاصۀ خود را به‏‏ شکل کدگذاری شبیه توضیح زیر می‏نویسید تا بایگانی شود و سپس با تکرار و تمرکز بیشتر در چند مرحله ملکۀ ذهن‏تان گردد:

کتاب تست: ... نکته در: مبحث سرعت متوسط و لحظه‏ای در دو بعد/ صفحه: 120/ شمار سؤال: 50

ما روش دو را که دقیق‏تر و همراه با مراجعۀ متعدد و مکرر به منابع است توصیه می‏کنیم. دقت داشته باشید که در تهیۀ خلاصه ‏نویسی مهم‏ترین عامل، ترتیب و نظم است. هر درس می ‏بایست در قسمت مربوط به خود نوشته شود. چرا که پراکنده کاری موجب سردرگمی شما در مراجعات بعدی می‏شود علاوه بر این، تداخل نکات مهم دروس مختلف با هم سبب پرش ذهن و عدم تمرکز خواهد شد. بسیاری از داوطلبان برای تمرکز بهتر در نوشتن نکات، دو خودکار و یا چند رنگ را به‏کار می‏برند. این کار دسترسی آن‏ها را به نکات اصلی، فراهم خواهد کرد. داوطلبان عزیز دقت داشته باشید این کلاسور برای آمادگی در آزمون‏های مهم مانند آزمون سراسری بسیار کارساز خواهد بود، زیرا در شرایط سخت و در زمان محدود چند روز مانده به آزمون سراسری نمی‏توانید تمامی کتاب‏ها را مرور کنید اما با جمع‏آوری نکات مهم در کلاسور خلاصه ‏نویسی این امکان فراهم خواهد شد و وقت خود را فقط برای مرور و تکرار نکات مهم‏تر صرف خواهید کرد.

شما به هر روشی که نکته‏ برداری کنید در بازآموزی و تکرار، یک گام از کسی که علاقه‏ای به نکته‏ برداری ندارد، جلوتر هستید! 

نکات مهم در انجام یک خلاصه‏ نویسی صحیح:

می‏توان خلاصه‏ نویسی را به کوچک کردن یک عکس بزرگ تشبیه کرد که در عین کوچک بودن، باز کلیات و محتوا و پیام عکس موردنظر کاملاً برای همه واضح و گویا است هرچند دیگر نمی‏توانیم جزئیات ریز آن را به‏راحتی تشخیص دهیم ولی اگر قبلاً عکس را در حالت سایز بزرگ دیده باشید حتی جزئیات ریز عکس کوچک‏تر نیز برای شما قابل درک می‏شود.

هدف از مثال فوق این است که باید خلاصه شما طوری نوشته شود که حتی با دیدن آن در حجم کم (هنگام مرور) بتوانید سایر نکات فرعی را به هم به یاد آورید. بدون اینکه مجبور شوید به متن اصلی که بره مراتب حجیم ‏تر است، مراجعه شود.

تا حد امکان بعد از مطالعه کامل کتاب و جزوه و حل تست‏های آموزشی، سراغ خلاصه‏ نویسی بروید و اصرا هم نداشته باشید که در یک جلسه خلاصه شما کامل شود. می‏توانید برای تکمیل آن از فضای خالی خلاصه ‏هایتان، در مراجعات بعدی استفاده نمایید.

حتماً از خلاصه‏ های خود برای مرور در شب و روز قبل از آزمون‏های آزمایشی استفاده کنید تا با توجه به نتیجه آزمون‏ها، به میزان کیفیت خلاصه‏ های خود پی برده و برای آینده آن‏ها را اصلاح و تکمیل نمایید.

شاخه‏بندی درختی موضوعات از اصلی به فرعی از بهترین روش‏ها برای خلاصه ‏نویسی می‏باشد.

در دروس اختصاصی در کنار موضوعات فرعی به فرمول‏ها و استثناها هم توجه کنید و با آوردن مثالی، طرز استفاده از فرمول‏ها و نکات را مشخص نمایید.

چند نکتۀ مهم:

1. مطالب درسی را به نیّت خلاص ‏نویسی گلچین نکنید. ممکن است از هر نکته و کلمه های که جا انداخته ‏اید طرح پرسش صورت بگیرد.
2. باید خلاصه طوری نوشته شود که حتّی با دیدن آن در حجم کم (هنگام مرور) بتوانید سایر نکات فرعی را به هم به یاد آورید.
3. خلاصه ‏ها را به زبان خودتان بنویسید و کامل کنید. این کار ماندگاری مطلب را بالاتر خواهد برد.
4. حتماً از خلاصه ‏های خود برای مرور شب و روز قبل از آزمون‏ های آزمایشی استفاده کنید. وقتی این مرورها را در کنار نتایج آزمون بگذارید، می‏توانید کیفیّت خلاصه‏ هایتان را ارزیابی کنید و در صورت لزوم آن‏ها را اصلاح نمایید.